با توجه به نامگذاری سال 1401 به سال تولید، دانشبنیان و اشتغال‌آفرین و دانشبنیان بودن شرکت توسعه معادن صدرجهان وابسته به هلدینگ سرمایه‌گذاری خوارزمی، به‌منظور تبیین برنامه‌های آتی این شرکت در زمینه توسعه کسب و کارهای دانش بنیان، با مهندس میرمحمود یگانلی مدیرعامل شرکت به گفتگو نشستیم:
پرسش اول: جناب مهندس لطفا سابقه و علت دریافت مجوز دانش‌بنیانی شرکت را توضیح دهید؟
شرکت توسعه معادن صدر جهان یک مجموعه تخصصی و حرفه‌ای اکتشافی، معدنی و صنعتی است که در زمینه بهره‌برداری از معادن فلزی عمدتا طلا و مس در استان‌های خراسان‌جنوبی، زنجان و اصفهان در حال فعالیت است.
به علاوه شرکت در حال حاضر مشغول انجام عملیات سیستماتیک اکتشافی در محدوده‌های واقع در استان‌های اردبیل، آذربایجان‌شرقی، خراسان جنوبی و کردستان می‌باشد.
از آنجاکه کانسنگ‌های اکسیدی مس در بخش سطحی کانسارهای شناخته شده مس دیده می‌شوند، روش معمول برای فرآوری و استحصال آن فروشویی اسیدی در فرآیندهای متالورژیکی است که این فرآیندها دارای هزینه‌های بالا و اثرات منفی زیست محیطی است.
با توجه به پراکندگی و تعداد زیاد ذخایر و معادن مس اکسیدی در کشور، کارشناسان این شرکت به دنبال یافتن روشی جدید و اقتصادی برای فرآوری کانسنگ‌های اکسیدی مس به روش فلوته کردن هم‌زمان کانه‌های مس اکسید و سولفیدی بودند که این تلاش نهایتا در سال 1398 منجر به سنتز موفق کلکتوری ویژه برای پرعیارسازی کانسنگ‌های کم عیار اکسیدی مس در مقیاس آزمایشگاهی شد.
این موفقیت که ظرفیت‌های جدیدی را برای پرعیارسازی اقتصادی و سبز کانسنگ‌های اکسیدی مس معادن این شرکت و سایر معادن مشابه در کشور را فراهم می‌کند پس از طی مراحل رایج منجر به صدور گواهی دانش‌بنیانی شرکت توسعه معادن صدرجهان توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گردید.
پرسش دوم: جناب مهندس لطفا برنامه شرکت در خصوص تکمیل مطالعات و تجاری‌سازی محصول نهایی در سال جاری را بفرمائید؟
بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که در صورت تکمیل مطالعات و تولید کلکتور موصوف در مقیاس صنعتی محصول نهایی دارای بازاری روبه رشد است و می‌تواند به فعال‌سازی معادن متعدد و پراکنده دارای کانسنگ اکسیدی مس با روشی آسان، سبز و مقرون به صرفه کمک نماید.
قابل ذکر است، به‌کارگیری روزافزون واحدهای سیارفرآوری در کنار استفاده از کلکتور مس اکسیدی به‌عنوان ترکیبی نوظهور در کشورهای غنی از ذخایر مس به سرعت در حال افزایش است و تولید آن در داخل کشور نیز واجد اهمیت فناورانه، اقتصادی و زیست محیطی است.
در این زمینه برنامه سال جاری این شرکت تکمیل مطالعات سنتز کلکتور موصوف در مقیاس پایلوت و طراحی واحد تولید آن در مقیاس صنعتی و تجاری‌سازی محصول نهایی است.
پرسش سوم: جناب مهندس لطفا دیگر برنامه‌های شرکت در خصوص توسعه کسب و کارهای دانشبنیان معدنی و صنایع معدنی را تشریح فرمائید.
این شرکت در سال 1399 میزبان مجموعه‌ای از شرکتهای دانشبنیان معدنی و صنایع معدنی برای پیگیری پیشنهاد معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مبنی بر توان‌افزایی و هم‌فزایی شرکتهای مذکور در قالب تشکیل اولین کنسرسیوم شرکتهای دانشبنیان در کشور بود. این ابتکار خوشبختانه با استقبال تعدادی از شرکتهای دانشبنیان معدنی و صنایع معدنی حاضر در جلسه برای پیگیری اقدامات مربوط به تاسیس کنسرسیوم روبرو شد.
پس از اعلام آمادگی شرکتهای موسس از جمله این شرکت به عنوان سهامداران اولیه، درگام اول تفاهم‌نامه همکاری‌های متقابل با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در سال گذشته مبادله و اقدامات لازم برای ثبت قانونی، تاسیس و استقرار کنسرسیوم با عنوان شرکت بین المللی توسعه کسب و کارهای دانشبنیان معدنی و صنایع معدنی دانا صورت پذیرفت.
هم اکنون کنسرسیوم با استقبال از نامگذاری سال 1401 به سال تولید، دانشبنیان و اشتغال آفرین در حال توسعه زیرساخت‌های لازم برای افزایش سرمایه و فراخوان پذیرش عضویت دیگر شرکتهای دانشبنیان معدنی و صنایع معدنی و ورود به مرحله شناسایی فرصت‌ها، اولویت‌گذاری و انتخاب پروژه‌های جذاب در توسعه کسب و کارهای دانشبنیان معدنی است.
پرسش چهارم: جناب مهندس لطفا ضرورت ورود به کنسرسیوم دانا و سرمایه‌گذاری مشترک با سایر شرکتهای دانشبنیان معدنی و صنایع معدنی را تشریح فرمائید.
امروزه اقتصادهای دانشبنیان، به‌طور فزاینده‌ای صنایع و فناوری‌های پیشرفته را در تمامی حلقه‌های زنجیره معدنکاری از اکتشاف تا فرآوری و استحصال فلزات اعم از فلزات متعارف، استراتژیک مورد استفاده در صنایع نظامی و حیاتی مورد استفاده در صنایع پیشرفته نظیر هوافضا، خودروهای برقی، مهندسی پزشکی و غیره به‌کارگرفته‌اند. به‌کارگیری روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات، سامانه‌های خودکار، فناوری‌های پیشرفته ناوبری و ماهواره‌ای، فناوری‌های نانو و زیستی تحولات شگرفی را در ابعاد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری معدنکاری رقم زده است. این تحول منجر به افزایش سرعت، دقت و پیوستگی عملیات، ایمنی و بهره‌وری بیشتر، کارایی بهتر سوخت و کاهش مصارف آب و انرژی، کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری و استفاده بهتر از وسایل نقلیه و بهبود شرایط کار شده است.
در ایران متاسفانه علیرغم تلاش دستگاه‌های مسئول و ذیربط برای بهبود اکوسیستم نوآوری و توسعه فناوری و کمک به شناسایی ایدههای نوآورانه و راه‌اندازی شرکتهای نوپا و دانشبنیان در بازار تولید و تجارت محصولات و خدمات پیشرفته و دانشبنیان معدنی، سهم ارزش‌افزوده کسب وکارهای کوچک مقیاس دانشبنیان در ارزش‌افزوده کل بخش معدن و صنایع معدنی کشور ناچیز می‌باشد.
کنسرسیوم دانا به عنوان درگاه تعاملات نوآورانه با مراکز خارجی توسعه فناوری های جدید مرتبط، مورد نیاز و پشتیبان کسب و کارهای زنجیره ارزش مواد معدنی می‌تواند از طریق تجمیع منابع و سرمایهگذاری‌های کلان در تولید محصولات، توسعه فرآیندها و ارایه خدمات نوآورانه و بهویژه تولید فلزات حیاتی و استراتژیک مورد نیاز صنایع پیشرفته کشور و افزایش ظرفیت و مقیاس تولید و توسعه بازار محصولات و خدمات شرکتهای دانشبنیان موجود گام موثری را در تلفیق ارزش‌افزوده ناشی از دانش و فناوری با ارزش ذاتی منابع و ذخایر معدنی ارزشمند، پایان‌پذیر و بین‌نسلی کشور بردارد.
پرسش پنجم: جناب مهندس لطفا مهمترین فرصت‌های موجود در توسعه کسب و کارهای فناورانه معدنی و صنایع معدنی را بیان کنید.
به نظر می‌رسد با نگاه به تحولات فناورانه در حوزه خدمات پیشرفته فنی و مهندسی و نیازهای فزاینده صنایع مصرف کننده فرآورده‌های معدنی و آلیاژهای ویژه فلزی مهمترین فرصت‌های توسعه کسب وکارهای فناورانه پیشروی کنسرسیوم شرکتهای دانشبنیان معدنی و صنایع معدنی ورود به حیطه سرمایه‌گذاری در اکتشاف فلزات و عناصر حیاتی مورد نیاز صنایع با فناوری‌های بالا نظیر عناصر نادرخاکی (REEs)، لیتیوم و نظایر آنها است.
همچنین به‌کارگیری فناوری‌های نوین در اکتشافات ذخایر معدنی پنهان و عمیق نظیر تجهیزات حفاری‌های عمیق، دورسنجی و ژئوفیزیک هوابردی از دیگر فرصت‌های توسعه کسب و کارهای خدمات پیشرفته مورد نیاز اکتشافات معدنی در مقیاس ملی و منطقه‌ای می‌باشد.
در همین چارچوب می‌توان به بازفرآوری باطله‌های مفید معادن، پسماندهای کارخانه‌های فرآوری و بهره‌گیری از فناوری‌های روز در اکتشاف مسئولانه و سبز در محدوده‌های حفاظت شده زیست محیطی اشاره کرد.
پرسش ششم: جناب مهندس لطفا مهمترین عوامل بازدارنده در موفقیت کنسرسیوم دانا را تشریح کنید.
موانع موفقیت و عوامل بازدارنده پیش روی کنسرسیوم دانا را در دو سطح موانع مشترک با کسب و کارهای متعارف رایج در بخش معدن و صنایع معدنی کشور و موانع پیشروی صاحبان کسب و کارهای دانشبنیان معدنی می توان تفکیک کرد.
در سطح اول، از جمله مهمترین موانع پیشروی کسب و کارهای تولیدی اعم از متعارف و یا دانش‌بیان بازدارنگی فضای عمومی کسب و کار در کشور ناشی از تداوم تحریم‌ها ، بی‌ثباتی شاخص‌های کلان اقتصادی به ویژه نرخ ارزهای خارجی و تورم دو رقمی مزمن و فزاینده و فقدان بهره‌وری و رقابت‌پذیری اقتصاد دولتی و شبه دولتی عمدتا متکی به درآمدهای ناپایدار نفتی و کم‌توجهی به ارزش آفرینی سرمایه‌های انسانی و دانشی برشمرد.
در سطح دوم، از جمله موانع موجود در مسیر توسعه کسب و کارهای دانشبنیان معدنی را می‌توان به سرمایه‌گذاری ناکافی و عدم ورود جدی شرکتهای بزرگ دولتی به کسب و کارهای دانشبنیان معدنی اشاره کرد. به علاوه فقدان سازو کارهای حمایتی به ویژه پوشش ریسک‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، موانع سیاسی در توسعه تعاملات علمی و فناورانه با کشورها و مراکز اصلی نوآوری و توسعه فناوری، تداوم مشکلات مربوط به صیانت از حقوق مالکیت فکری و انحصار منابع اولیه و یا ثانویه مورد نیاز در تولید فلزات و عناصر حیاتی مورد نیاز صنایع با فناوری‌های بالا در شرکتهای دولتی و بنگاه‌های شبه دولتی در حال رقابت با بخش خصوصی واقعی از دیگر دلایل توسعه نیافتگی کسب و کارهای دانش بنیان معدنی و صنایع معدنی است.